Buteyko’s theorie draait om koolzuurgas. Door rustiger te ademen hou je meer van dit “levensgas” in je lichaam.
Henderson
In de eerste helft van de vorige eeuw was de medische wereld redelijk geïnteresseerd in koolzuurgas. Zo ontdekte de Amerikaanse wetenschapper Yandell Henderson dat wanneer hij honden met een longontsteking in een tent bracht waar de lucht verrijkt was met koolzuurgas, de longontsteking binnen 48 uur genezen was.
Dezelfde Henderson ontdekte trouwens ook dat als hij honden zwaar liet hyperventileren, ze eerst flauw vielen, en dat als hij doorging ze binnen 30 minuten overleden.
Voor de tweede wereldoorlog zijn er veel experimenten gedaan waarbij operaties uitgevoerd werden in een kamer met extra koolzuurgas. De resultaten waren zeer bemoedigend, maar met de komst van antibiotica is dit soort onderzoek helaas verdwenen.
Tegenwoordig is men weer aan het experimenteren met het toevoegen van extra koolzuurgas aan de lucht die mensen inademen. Zo heeft men ontdekt dat de
overlevingskansen van mensen in de intensive care afdeling hoger zijn wanneer ze extra koolzuurgas krijgen.
Gevolgen koolzuurgasverlies
Wanneer je chronisch te veel ademt, verlies je te veel koolzuurgas. Er zijn drie belangrijke gevolgen van te weinig koolzuurgas in het lichaam.
1. De lichaamscellen krijgen te weinig zuurstof
Dat klink misschien erg vreemd. Maar ik zal het proberen uit te leggen met dit plaatje. Neem even de tijd om er goed over na te denken (het lijkt complexer dan het werkelijk is).
Links zie je longblaasjes. Je ziet het bloed langs de longblaasjes stromen (van links naar rechts). Het zuurstofarme (paarse) hemoglobine stroomt langs de longblaasjes en neemt zuurstof op (die kleine blauwe balletjes). Het wordt dan rood.
Je ziet ook dat veel koolzuurgas (die groene kleine balletjes) via de longblaasjes het bloed verlaat. Als je hyperventileert, ademt je erg veel koolzuurgas uit, en blijft er weinig in het bloed achter.
Een actieve spier (oranje getekend) verbruikt veel zuurstof en maakt veel koolzuurgas. Die spier wil graag dat het hemoglobine dat langs stroomt veel zuurstof loslaat. Hoe krijgt het dit voor elkaar? Heel simpel: het koolzuurgas dat wordt afgegeven aan het bloed prikkelt het hemoglobine zuurstof los te laten.
Maar (en hier ligt het probleem) als de concentratie koolzuurgas in het bloed dat de longen verlaat erg laag is, dan begin je op forse achterstand. De concentratie koolzuurgas in het bloed dat langs die spier stroomt blijft aan de lage kant, de prikkel wordt nooit erg groot, en er wordt relatief weinig zuurstof losgelaten.
Dat kan weer betekenen dat die spier moet overgaan op een verbranding zonder zuurstof (“anaerobe verbranding”) wat betekent dat er veel melkzuur in die spier gemaakt wordt. Daarmee verzuren de spieren erg snel (en op termijn je hele lichaam).
Het is een verschijnsel dat de Deense arts Christian Bohr meer dan 100 jaar geleden ontdekt heeft. Elke arts leert tijdens de opleiding het Bohr-effect, en het internet staat vol met sites waar dieper op dit effect wordt ingegaan. Zoals bijvoorbeeld:
Dat is het paradoxale van hyperventilatie: wanneer we dieper ademen, komt er minder zuurstof in het lichaam terecht.
2. De samenstelling en eigenschappen van het bloed veranderen
Het is essentieel dat de zuurgraad van het bloed constant blijft, zonder grote pieken en dalen. Koolzuurgas (de naam zegt het al) is een zuur gas. Neemt de hoeveelheid koolzuurgas in het bloed af dan dreigt de zuurgraad van het bloed te veranderen.
Het lichaam gaat dit op allerlei manier compenseren.
Bijvoorbeeld doordat de spieren melkzuur gaan maken en afgeven aan het bloed (zodat het bloed weer wat zuurder wordt). Mensen die chronisch hyperventileren hebben dan ook nogal eens last van vermoeide of verkrampte spieren.
Uiteindelijk kan dit alles ertoe leiden dat de samenstelling en de eigenschappen van het bloed veranderen. De opname en afgifte van allerlei stoffen (zoals
enzymen, vitamines en hormonen) kan in het gedrang komen.
Om een voorbeeld te geven. Magnesium wordt veel minder gemakkelijk opgenomen en afgegeven door het bloed. Magnesium is o.a. belangrijk voor
het optimaal functioneren van het zenuwstelsel. Het gevolg kan zijn dat mensen die chronisch hyperventileren sneller geïrriteerd en emotioneel zijn.
3. Glad spierweefsel verkrampt
Rondom bijna alle holtes in het lichaam (zoals slagaders, darmen, urineblaas en luchtwegen) zit glad spierweefsel. Dit is een type spier waarover je geen
controle hebt, die je niet kunnen aansturen met je geest. Wel reageren ze op allerlei prikkels. Zo verkrampt glad spierweefsel wanneer de concentratie
koolzuurgas in de omgeving afneemt.
Wanneer het gladde spierweefsel rondom de aderen verkrampt, gaat de bloeddruk en/of hartslag omhoog.
Wanneer het gladde spierweefsel rondom de haarvaten die de huid van warm bloed voorzien verkrampen kan het bloed niet meer goed doorstromen. De huid wordt koud (en vaak bleek). Koude handen en voeten zijn vaak een eerste gevolg hiervan. Het leuke van Buteyko is dat mensen vaak heel snel weer lekker warme handen en voeten krijgen.
Er zit erg veel glad spierweefsel rondom de darmen (het zorgt voor de samentrekking van de darmen, en zo voor een goede stoelgang). Wanneer het verkrampt kan je opstopping of juist diarree krijgen.
Ook het gladde spierweefsel rondom de luchtwegen kan verkrampen. Dat is dus astma.
Het aardige van het volgen van een Buteyko cursus is dat het koolzuurgasniveau in het bloed zich stap voor stap herstelt, waardoor dit soort fysiologische reacties steeds verder verdwijnen.