Astmaprotocol

Voor veel ziektes is een protocol ontwikkeld. Voor astma heeft men een zogenaamd "Stappenplan".

Het Stappenplan

Wanneer je astmasymptomen ontwikkelt, ga je meestal als eerste naar de huisarts. Die doet onderzoek (vraagt je het hemd van het lijf, en doet soms testjes). Word er astma geconstateerd, dan zou de huisarts het astmaprotocol moeten volgen.

Stap-1 Kortwerkende luchtwegverwijder ‘zo nodig’

Ben je vaker dan 2 keer in de week benauwd, dan krijg je je eerste astmamedicijn (een kortwerkende luchtwegverwijder). Ik weet nog hoe blij ik was met mijn Ventolin (eindelijk iets dat me weer lucht gaf als ik benauwd was).

Stappenplan

Stap-1 Kortwerkende luchtwegverwijder ‘zo nodig’

Geef bij patiënten met weinig frequente klachten (tweemaal per week of minder) ‘zo nodig’ een SABA (tabel 3). Ook bij patiënten met inspanningsastma gaat de voorkeur uit naar een SABA tien tot vijftien minuten vóór de inspanning; dit geeft ongeveer twee uur bescherming.24)

Bij gebruik van een SABA kunnen bijwerkingen optreden zoals tremor van handen en vingers, hoofdpijn, perifere vaatverwijding, stijging van de hartfrequentie en soms hyper- of hypokaliëmie.

Stap-2 Onderhoudsbehandeling met ICS

Geef bij patiënten die bij eerste presentatie driemaal per week of vaker klachten rapporteren of bij controle driemaal per week of vaker een SABA blijken nodig te hebben, een ICS in een startdosis (tabel 3).

Bij verergering van de astmasymptomen kan gedurende enkele dagen ‘zo nodig’ een SABA tot de maximum dosis per dag gegeven worden (tabel 3).

Controleer vier tot zes weken nadat de patiënt met een ICS is gestart of de (persoonlijke) behandeldoelen zijn bereikt (tabel 4). Bespreek ook de bijwerkingen, TIP-aandachtspunten en rookstatus.

Continueer de ICS gedurende drie maanden en controleer zo nodig nog één of meerdere keren tot de persoonlijke behandeldoelen bereikt zijn. Daarna of bij het bereiken van goede astmacontrole kan worden geprobeerd de behandeling met ICS af te bouwen.51)

Bij patiënten met lokale bijwerkingen van ICS, zoals persisterende heesheid of orale candidiasis heeft een dosisaerosol met voorzetkamer de voorkeur. Bij persisterende lokale bijwerkingen kan de dosering tijdelijk worden verlaagd.52) Ook is een LTRA (montelukast) dan een alternatief, hoewel het minder werkzaam is.

Als ondanks adequate diagnostiek en adequaat beleid goede astmacontrole niet wordt bereikt met een startdosis ICS kan de dosis ICS verdubbeld worden.

Stap-3 Onderhoudsbehandeling met ICS en LABA

Heroverweeg de diagnose astma en het beleid bij patiënten die bij adequaat gebruik van een startdosis ICS geen verbetering van astmacontrole bereiken of de persoonlijke behandeldoelen niet behalen. Bespreek ook de TIP-aandachtspunten en de rookstatus. Bedenk bij patiënten die blijven roken dat de werkzaamheid van ICS verminderd is en overweeg een andere aandoening of – bij patiënten ouder dan veertig jaar – de ontwikkeling van COPD naast astma. Denk ook aan adequate behandeling van allergische rinitis en aan het complicerende effect van obesitas op de behandeling wanneer goede astmacontrole niet wordt bereikt.

Voeg een LABA toe aan ICS als ondanks de juiste diagnostiek en een adequaat beleid geen goede astmacontrole wordt bereikt.

Voeg een LABA toe aan ICS als ondanks de juiste diagnostiek en een adequaat beleid geen goede astmacontrole met een startdosis ICS wordt bereikt.53) Bij bijwerkingen van LABA, zoals palpitaties of tremoren,54) is een verdere verhoging van de dosis ICS in een of meerdere stappen een alternatief (tabel 3), of eventueel toevoeging van een LTRA. Bij verergering van de astmasymptomen kan gedurende enkele dagen ‘zo nodig’ een SABA tot de maximum dosis per dag worden toegevoegd. Een alternatief bij patiënten met een onderhoudsbehandeling met een combinatiepreparaat van beclometason/formoterol (‘100/6’) of budesonide/formoterol (‘100/6’) zijn ‘zo nodig’ extra inhalaties daarvan, tot maximaal 8 inhalaties per dag. Schrijf dit ‘zo nodig’-gebruik alleen voor na adequate instructie en wanneer de patiënt voldoende ziekte-inzicht heeft.55) Probeer bij goede astmacontrole of als de persoonlijke behandeldoelen gedurende enige tijd (3 maanden) zijn bereikt, de dosis te verminderen tot de laagste effectieve dosis ICS, al of niet in combinatie met een LABA.

Als ondanks adequate diagnostiek en adequaat beleid goede astmacontrole niet wordt bereikt met een startdosis ICS plus LABA, kan de dosis ICS verdubbeld worden al dan niet in combinatie met een maximum dosis LABA.

Stap-4 Consultatie longarts

Consultatie van of verwijzing naar de longarts is geïndiceerd indien de behandeldoelen in bovenstaande stappen niet binnen drie maanden worden bereikt.

Stappenplan

 https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-astma-bij-volwassenen