Wat is longemfyseem?

Mensen met longemfyseem zijn snel buiten adem, wat de kwaliteit van leven sterk kan beïnvloeden.

Wat is longemfyseem?

Longemfyseem is een ziekte waarbij gedeeltes van de longen beschadigd zijn en slecht functioneren. Het gevolg is dat het bloed te weinig zuurstof opneemt.

Op de tekening zie je longblaasjes. Bij (1) zie je hoe het blauwe (zuurstof-arme) bloed langs de longblaasjes stroomt. Het bloed kan dan zuurstof opnemen. Het zuurstof hecht zich aan het hemoglobine. Zuurstof-rijk bloed tekent men vaak rood.

Bij (2) zie je de structuur van gezonde longblaasjes. Ze staan mooi open.

Bij (3) zie je de aangetaste longblaasjes van longemfyseem. Ze zijn opgerekt en kapot gegaan. Ook is er vaak extra slijmvorming in de longen zodat sommige gedeeltes van de longen de lucht moeilijk kwijt kunnen en zichzelf "opblazen". Het resultaat is dat het bloed  onvoldoende zuurstof kan opnemen.

Chronische bronchitis en longemfyseem zijn twee verschillende ziektes, maar samen worden ze vaak COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) genoemd. Dit omdat de ademhaling voortdurend bemoeilijkt is. Chronische bronchitis is meer een aandoening van de luchtwegen, bij longemfyseem zijn de longblaasjes beschadigd.

Astma is weer anders van aard: bij astma kan glad spierweefsel rondom de luchtwegen verkrampen, en weer ontspannen. Astma is daarom een ziekte waarbij benauwdheid op komt zetten en ook weer weg kan trekken.

Het vaststellen van longemfyseem

Het vermoeden dat iemand longemfyseem heeft, begint vaak met snel achter adem zijn, constant wat benauwd zijn, en bijvoorbeeld veel hoesten. Het eerste dat je arts zal doen is met je praten en naar je gewoontes vragen. Roken is een belangrijke oorzaak van longemfyseem (maar ook mensen die nooit gerookt hebben kunnen het krijgen).

Rijst het vermoeden dat iemand longemfyseem heeft, dan kijkt een arts vaak naar de zuurstofverzadiging van het bloed. Het bloed dat langs de longblaasjes stroomt neemt zuurstof op. Het opgenomen zuurstof wordt direct gekoppeld aan hemoglobine (dat in de rode bloedcellen zit). Er zit gelukkig maar erg weinig zuurstof los in het bloed.

Normaal gesproken is al het hemoglobine volledig verzadigd met zuurstof wanneer het bloed de longen verlaat. Je Kan dat met een oximeter op een vinger meten (zie foto). Bij iemand met gezonde longen en een rustige ademhaling zal de oximeter ongeveer 97% aanwijzen.

Maar bij longemfyseem is de zuurstofverzadiging van het hemoglobine duidelijk omlaag gegaan. Dat kan al in rust zijn, maar vooral bij inspanning daalt bij veel longemfyseem-patiënten de opname van zuurstof sterk. Bij longemfyseem kan die rustig onder de 90% zakken.

Longfunctietest bij longemfyseem

Verder kan een arts een longfunctietest laten uitvoeren. En soms wordt er aanvullend onderzoek gedaan, zoals röntgenfoto's maken.

Mijn ervaring met mensen met longemfyseem is dat een longfunctietest voor sommigen (niet voor iedereen) erg belastend is: ze voelen zich erna dagenlang  slecht. Ik weet dat longartsen er bij zweren, maar ik zou aanraden de test niet te doen. Daar zijn twee redenen voor: (1) de patiënt blaast tijdens zo'n test erg veel koolzuurgas weg, wat betekent dat hij of zij erg benauwd kan worden. En (2) in het eindadvies baseert de longarts zich vooral (als hij zijn werk goed doet) op hoe de patiënt zich voelt.

Blaas je een heel redelijke longfunctietest, maar voel je je slecht, dan gaat men op zoek naar andere medicijnen. Is de longfunctietest niet zo geweldig, maar voelt de patiënt zich redelijk goed, dan gaat men door met het huidige  medicijnregime.

Ik sta niet alleen in die observatie: de medicus Janwillem Kocks is in 2011 gepromoveerd aan de Rijksuniversiteit Groningen op dit onderwerp, en zijn conclusie was:

De longfunctie is weliswaar bepalend voor de ernst van de ziekte, maar heeft weinig relatie met de hoeveelheid klachten die mensen door hun COPD ervaren. Het meten van klachten en de gezondheidstoestand met behulp van een vragenlijst blijkt een geschikte methode voor het sturen van de behandeling van COPD in de dagelijkse praktijk.

Je kan een samenvatting van het onderzoek lezen op de website van de universiteit:

Beter vragenlijst dan longfunctietest

Gold-klassen

Longemfyseem wordt onderverdeeld in vier "GOLD-klassen". Van GOLD-klasse 1 (lichte longemfyseem - soms heeft de patiënt dit amper zelf door) tot aan GOLD-klasse 4 (zeer ernstige longemfyseem, waarbij de benauwdheid zo groot kan zijn dat iemand extra zuurstof krijgt toegediend).

De twijfel blijft

Mijn ervaring is dat er soms onduidelijkheid is en blijft rondom longemfyseem. Allereerst is het zo dat bij iedereen de longen na het 28-ste jaar achteruit gaan. Verder zie ik veel mensen in de cursus die te horen hebben gekregen dat ze longemfyseem hebben, maar waarbij de opname van zuurstof redelijk hoog is en blijft. Om dit te meten gebruik ik altijd een professionele oximeter, en laat ik longemfyseem-patiënten stevig wandelen.

Mijn inschatting is dat longemfyseem en astmatische klachten vaak samen voorkomen, zodat de benauwdheid die iemand ervaart soms vanuit de astma-component kan komen. Benauwdheid die opkomt en weer wegtrekt, wijst volgens mij dan meer op astma.

Erfelijk longemfyseem

De meeste longemfyseem-patiënten krijgen de ziekte als ze wat ouder worden. Zo vanaf hun 50-ste.

Maar er is ook een erfelijke variant, waarbij een patiënt een bepaald gen mist (Alpha-1).