Verkeerd ademen

We ademen om (1) de cellen van het lichaam te voeden met zuurstof, en (2) een gedeelte van hetkoolzuurgas uit te ademen dat bij de celverbranding geproduceerd wordt.

Het plaatje laat zien wat er gebeurt tijdens ademen. Inademen brengt lucht met veel zuurstof (O₂) het lichaam in. Met uitademen blazen we lucht die rijk is aan koolzuurgas (CO₂) naar buiten.

Nu is ademen best een ingewikkeld en fragiel proces. Je ademt waarschijnlijk meer dan 20.000 keer per dag, waarbij elke keer de juiste hoeveelheid zuurstof ingeademd moet worden en de juiste hoeveelheid koolzuurgas uitgeademd moet worden.

Een normale ademhaling

Er bestaan voor vele lichamelijk functies normen die aangeven wat de getallen zijn die een arts graag wil zien. Zoals 37 ⁰C voor de lichaamstemperatuur, 120/80 voor de bloeddruk (van een volwassene), en tussen de 4 en 10 mmol/liter voor de hoeveelheid glucose in je bloed.

Ook voor de ademhaling heeft men zo'n norm. Medische onderzoekers hebben gekeken hoeveel lucht gezonde mensen in rust (zittend op een stoel) elke minuut in- en uitademen (dat noemt men het MinuutVolume).

De norm die men vastgesteld heeft ligt rond de 4-6 liter/minuut. Wat betekent dat iemand elke minuut in totaal ongeveer 4 tot 6 liter lucht de longen in en uit ademt.

Hypoventilatie

Wanneer iemand onder die norm  zit, praten we over hypoventilatie. Iemand ademt dan te weinig. Vaak is de ademteug dan verkleind: bij elke ademteug komt er te weinig lucht de longen binnen.

Gelukkig komt dit maar heel zelden voor. Hypoventilatie kan bijvoorbeeld optreden door een beschadiging van het ademhalingscentrum in de hersenen, een vergiftiging (bijvoorbeeld met morfine), een ziekte zoals ALS, of een hoge dwarslaesie.

Hyperventilatie

In bijna alle gevallen betekent een verkeerde ademhaling dat iemand te veel ademt, en ver boven die norm van 4-6 liter/minuut zit. Dat wordt hyperventilatie genoemd. Iemand die hyperventileert ademt te veel, en verliest te veel koolzuurgas.

Koolzuurgas

We denken vaak dat ademen draait om zuurstof, maar koolzuurgas is minstens zo belangrijk. En koolzuurgas is geen afvalstof (!!!).

Koolzuurgas speelt een belangrijke rol bij vele processen in ons lichaam. Wanneer we te veel koolzuurgas kwijt raken, gaat er van alles fout in ons lichaam.

Om enkele voorbeelden te noemen van een gebrek aan koolzuurgas in je lichaam:

(1) Het brengt de zuurstofafgifte in gevaar

Koolzuurgas stimuleert de afgifte van zuurstof uit het bloed naar de lichaamscellen. Ademen we te veel, dan blijft te weinig koolzuurgas achter in het bloed, en dan laat het hemoglobine moeilijk zuurstof los. Te weinig zuurstof bereikt dan de hersenen, spieren, nieren, hart, etc.

Dit fenomeen is rond 1905 ontdekt door Christian Bohr (zie foto). Artsen leren er over tijdens hun studie, maar vergeten het daarna meestal weer (behalve anesthesisten: die weten veel over de rol van CO₂ in het lichaam).

Lees meer over het Bohr-effect

(2) Het verandert de zuurgraad en samenstelling van het bloed

Bloed heeft een pH (de pH is de manier waarop de zuurgraad van een vloeistof wordt gemeten) van ongeveer 7,4. Dat is ongeveer neutraal. Het is essentieel dat de zuurgraad van het bloed ongeveer 7,4 blijft. Daalt het beneden de 6,8 dan gaan je dood, en stijgt het boven de 7,8 dan ga je ook dood.

Nu is koolzuurgas een beetje zuur. Wanneer de concentratie koolzuurgas in het bloed daalt (dat noemen artsen respiratoire alkalose) dreigt het bloed iets minder zuur te worden. Het lichaam zal alles op alles zetten om dat te voorkomen. Op een gegeven moment kan het zelfs zuren gaan maken (zoals melkzuur) en die het bloed inbrengen (dat maken van zuren noemen artsen metabole acidose).

Je lichaam verzuurt, en zo de samenstelling en werking van het bloed.

Lees meer over respiratoire alkalose en metabole acidose

(3) Glad spierweefsel gaat samentrekken

Glad spierweefsel zit rondom alle "holtes" van het lichaam, zoals luchtwegen, darmen, slagaderen (zie tekening), de maag, etc. Koolzuurgas zorgt ervoor dat het ontspant. Een gebrek aan koolzuurgas laat glad spierweefsel verkrampen. Waar dat gebeurt, bepaalt welke klachten je krijgt.

Bijvoorbeeld: verkrampt het gladde spierweefsel rondom de slagaderen, dan gaat de bloeddruk omhoog. Verkrampt het gladde spierweefsel rondom de darmen dan kan je opstopping of diarree krijgen. Verkrampt het gladde spierweefsel in de longen dan krijg je astma. Etc.

Lees meer over glad spierweefsel

Er zijn twee vormen van hyperventilatie: (1) acute hyperventilatie, en (2) chronische hyperventilatie. Acute hyperventilatie (of hyperventilatie-aanvallen) betekent dat iemand opeens veel meer ademt dan normaal (en vaak de controle over ademhaling verliest.

Chronische hyperventilatie betekent dat iemand voortdurend te veel ademt. De diepe ademhaling is een gewoonte geworden.

Een voorbeeld van acute hyperventilatie

Je kan je longen als pomp gebruiken. Bijvoorbeeld door tijdens een kinderfeestje30 ballonnen op te pompen. Of door op vakantie een luchtbed op te blazen.

Wanneer je dat een tijdje doet, voel je vaak dat je duizelig wordt.

Hoe komt dat?

Wanneer je opeens zo sterk hyperventileert, gaat de hoeveelheid koolzuurgas in je bloed drastisch omlaag. Daardoor gebeuren twee dingen:

(1) Het glad spierweefsel rondom de twee grote halsslagaderen verkrampt. Daardoor gaat er minder bloed naar je hoofd.

(2) Het hemoglobine laat het zuurstof minder makkelijk los zodat er minder zuurstof uit het bloed naar de hersenen gaat (het Bohr-effect),

Wanneer je weer gewoon ademt, zakt dat vervelende gevoel gelukkig snel weg.

Chronische hyperventilatie

Acute hyperventilatie is tijdelijk. Maar wat zijn de gevolgen voor je lichaam wanneer je voortdurend te veel ademt (dus chronische hyperventilatie hebt)?

Wanneer er een chronisch tekort aan koolzuurgas in het lichaam is?

Dan zijn die drie gevolgen van hyperventilatie (te weinig zuurstof naar je lichaamscellen, verkramping van het glad spierweefsel, en de verandering van het bloed en verzuring van het lichaam) permanent. Je zet dan je lichaam onder grote druk.

Er kan van alles fout gaan.

Buteyko heeft een lijst van ongeveer 150 ziektes die het gevolg zijn van chronische hyperventilatie

Wil je weten of je chronisch hyperventileert en Buteyko ook jou kan helpen?

Meet je ademhaling en ontdek of je verkeerd ademt