Reformatorisch Dagblad (Nederland)

In 2010 werd ik geïnterviewd door de journaliste Anca Boon van het Reformatorisch Dagblad. Ze heeft ook met een paar van mijn cursisten gesproken, en heeft toen dit verhaal geschreven.

Helaas weer alleen over astma, terwijl de Buteyko Methode zo veel meer kan. Ik werk o.a. veel met mensen met angst, allergie, chronische bronchitis, chronische vermoeidheid, hoge bloeddruk, hooikoorts, longemfyseem en slaapapneu.

Om maar een paar te noemen waarmee ik goede resultaten zie.

---

Andere kijk op astma

Alle astmapatiënten krijgen luchtwegverwijders voorgeschreven. Dat brengt tijdelijk verlichting. Maar volgens de Russische arts Buteyko maken ze het probleem uiteindelijk alleen nog groter. Zijn advies luidt: Leer rustiger ademen.

Ademhalen gaat vanzelf. Of we dat diep of oppervlakkig doen, rustig of juist snel, daar letten we meestal niet op. Of je moet astmapatiënt zijn. Dan weet je maar al te goed wat het is om niet voldoende lucht te krijgen en te happen naar adem.

De meeste mensen met astma gebruiken een of meerdere keren per dag een ‘pufje’ om te voorkomen dat ze benauwd worden tijdens een aanval van benauwdheid. Is de aandoening daarmee niet onder controle, dan krijgen ze ook ontstekingsremmers.

De medische wereld kan astma echter niet genezen. De medicijnen die patiënten inhaleren of slikken, zijn symptoombestrijding. De oorzaak wordt niet verholpen, want die is niet bekend.

De Oekraïens-Russische arts Konstantin Buteyko kwam, op basis van het ademhalingsonderzoek dat hij halverwege de vorige eeuw deed, tot de conclusie dat astma het gevolg is van wat hij noemt chronische hyperventilatie: te veel en te diep ademen.

In zijn optiek is niet een tekort aan zuurstof het probleem, maar een tekort aan koolzuurgas, doordat dit teveel wordt uitgeademd. "We zijn allemaal opgevoed met het idee dat diep ademhalen gezond is en dat we alleen afvalstoffen uitademen", aldus de Buteyko therapeut Dick Kuiper en oprichter van het Buteyko Instituut Nederland.

Koolzuurgas (CO₂) ontstaat bij de energieverbranding in spieren, organen en in de hersenen. Rode bloedcellen, die zuurstof (O₂) aan de lichaamscellen afgeven, nemen (CO₂) op en vervoeren dit naar de longen waar de uitwisseling omgekeerd plaatsheeft: zuurstof wordt opgenomen en koolzuurgas wordt afgegeven en uitgeademd.

Toch blijkt het lichaam om goed te kunnen functioneren niet alleen zuurstof, maar ook voldoende koolzuurgas nodig te hebben. Dat ontdekte de Deense fysioloog Niels Christian (Niels was zijn vader) Bohr al in 1904. In wat nu het Bohr-effect heet, beschreef hij dat zuurstof pas in de weefsels wordt afgegeven wanneer de concentratie koolzuurgas in het bloed voldoende hoog is.

Kuiper vergelijkt de relatie tussen O₂ en CO₂ met een stoomtrein. Deze gebruikt weliswaar kolen als brandstof – zoals het lichaam zuurstof gebruikt – maar de trein gaat pas rijden wanneer de stoom (de koolzuurgas) in de ketel voldoende druk op heeft gebouwd. "Laat je er te veel van wegstromen, dan staat de trein stil. Zo houdt CO₂ ook de boel op gang".

Iedereen die wel eens een luchtbed heeft opgeblazen, kent de gevolgen van te weinig koolzuurgas. Na een paar minuten diep in- en uitademen wordt je duizelig. "Je ademt dan te veel koolzuurgas uit en als gevolg daarvan krijgen de hersenen te weinig zuurstof".

Weer energie om te klussen
.
Everdina Eilander (53), Amsterdam, kampt sinds haar kinderjaren met luchtwegklachten.
.
"Met de Buteyko Methode kwam ik online in aanraking, via een link op een Australische website. Ik werd er meteen door gegrepen. Ik vroeg me af of er iets over bekend was in Nederland en al googelend kwam ik zo bij het Buteyko Instituut terecht. Dat was op 3 mei en ik kon nog meedoen met de cursusgroep van 15 en 22 mei. Daar had ik mazzel mee".
.
"Van het ziekenfonds kreeg ik te horen dat de therapie niet erkend is en dat ik de cursus van 300 euro daarom zelf moest betalen. Ik heb het maar beschouwd als mijn verjaardagscadeautje".
.
Gebruikt u medicijnen tegen astma?
.
"Jarenlang inhaleerde ik twee maal daags de ontstekingsremmer Beclometason in een lage dosering (100 microgram). Daarnaast gebruikte ik bij acute benauwdheid Ventolin. Sinds de cursus heb ik de luchtwegverwijder niet meer nodig gehad. De Beclometason kon ik afbouwen naar een keer per dag. Daar ben ik al blij mee, maar ik wil er helemaal van af".
.
Wat zijn uw ervaringen met Buteyko?
.
"Ik heb nu eindelijk het idee dat ik begrijp wat ik fout doe als astmatisch persoon. Niemand heeft mij ooit verteld dat ik chronisch hyperventileerde. Ik bleek voor vier mensen tegelijk te ademen".
.
"De oefeningen die ik in het begin kreeg, doe ik nog steeds. Eerst zes tot negen per dag. Nu tijdelijk maar twee per dag omdat ik aan het klussen ben. Daar heb ik weer energie voor. Aan het begin van de cursus was mijn Controle Pauze (zie verderop) ’s ochtends slechts tien seconden. Nu zit ik boven de dertig".
.
Kunt u het anderen aanraden?
.
"Ja, ik raad het iedereen aan. Ook mijn huisarts is inmiddels enthousiast over wat ik doe en wil zich verdiepen in de methode".
.
"Ik vind het onbegrijpelijk dat het Buteyko Instituut Nederland 10 jaar bestaat en dat er in die tijd nog geen groot onderzoek is geweest naar de effectiviteit van de methode bij astmapatiënten. Ik vermoed dat het niet wordt opgepakt door lobby van de farmaceutische industrie bij partijen die onderzoek financieren, zoals het Astmafonds. Dat het Astmafonds hierbij zelf niet het belang van de patiënt voorop stelt, verwondert mij enorm".
.
"De maatschappij zou gigantisch op ziektekosten kunnen besparen als minder astmapatiënten ontstekingsremmers en luchtwegverwijders nodig zouden hebben, want het zijn dure medicijnen. Voor de patiënten betekent het bovendien gezondheidswinst".

Het idee dat veel en diep ademen slecht is, klinkt veel mensen in eerste instantie vreemd in de oren, weet Kuiper. In de optiek van de Russische arts is dit echter de oorzaak van astma en tal van andere klachten, zoals vermoeidheid, hooikoorts en hoge bloeddruk. "Alle astmapatiënten ademen te veel", stelt Kuiper. Verschillende wetenschappelijke onderzoeken hebben dit vastgesteld: artsen meten soms een ademhalingsvolume van 10-15 liter per minuut, waar iemand maar 4-6 liter per minuut nodig heeft.

Buteyko’s visie heeft grote gevolgen voor de behandeling van luchtwegaandoeningen. Wanneer je er namelijk vanuit gaat dat astmapatiënten niet te weinig lucht krijgen, maar door te veel ademen minder koolzuurgas in hun longen hebben, is de vernauwing van de luchtwegen tijdens een astma-aanval en de slijmproppen die de ademhaling bemoeilijken niet zozeer een probleem, maar eerder een beschermingsmechanisme van het lichaam. Het is dan een poging om meer CO₂ vast te houden en het lichaam zo beter van zuurstof te kunnen voorzien.

Luchtwegverwijders werken volgens deze theorie dan ook averechts. Ze brengen weliswaar tijdelijk verlichting door iemand makkelijker te laten ademen, maar leggen tegelijkertijd de basis voor een volgende aanval omdat er zo nog meer koolzuurgas uit de longen verdwijnt.

De ademhalingsmethode die de Russische arts ontwikkelde, heeft dan ook als doel om mensen meer CO₂ vast te laten houden en zo de zuurstofafgifte in het lichaam te verbeteren. Een basisprincipe is dat iemand met zijn mond dicht moet ademen, ook als ze wandelen of fietsen. De patiënten leren rustiger en minder diep te ademen, onhoorbaar.

Omdat ademen zo ongemerkt gaat, kost het tijd en moeite om dit te veranderen. "Het is als een mammoettanker die je van koers wilt laten veranderen". Daarom moet iemand die aan de Buteyko-cursus begint een uur per dag vrijmaken voor de oefeningen – vier keer een kwartier of twee keer een half uur. En dat minstens twee maanden lang. Maar de invloed van de oefeningen reikt verder dan het uur per dag. Kuiper: "Iemand moet leren de hele dag op de ademhaling te leggen, bij alles wat hij of zij doet".

Vaak worden de inspanningen van astmapatiënten beloond, is de ervaring van Kuiper en van veel andere Buteyko therapeuten. "In 90 tot 95 procent van de gevallen zijn mensen tevreden. Men ervaart een duidelijke verbetering en bij veel mensen behoren de luchtwegklachten tot het verleden". 

Eenvoudige zelftest
.
De controle pauze (CP) is een eenvoudige test waarmee Buteyko-cursisten bepalen hoeveel ze ademen. Benodigdheden: secondewijzer of stopwatch. Op de website van het Buteyko Instituut Nederland kunt u de test ook doen met een on-line stopwatch (kijk op www.buteyko-instituut.nl/Test-jezelf.html).
.
- Ga rechtop op een stoel zitten en adem een minuut lang ontspannen door de neus.
- Hou de adem in na een normale uitademing, dus niet na een diepe of oppervlakkige ademhaling. Knijp de neus dicht om ongemerkt ademen te voorkomen.
- Hou op een klok het aantal verstreken seconden in de gaten. Laat de neus los zodra u de eerste aandrang tot ademen voelt.
.
Het aantal seconden dat u comfortabel uw adem kon stoppen, vanaf het moment dat u uw neus dichtkneep tot het moment dat u hem weer losliet, noemen we de controle pauze. De CP wordt verkeerd gemeten wanneer u zich na afloop, door diep te ademen, moet herstellen.
.
Veel astmapatiënten beginnen de Buteyko-cursus met een CP tussen 10 en 15 seconden (wat betekent dat ze mer dan 15 liter per minuut ademen). De oefeningen zorgen ervoor dat ze ’s ochtends een steeds hogere CP meten. Daarbij verminderen de astmasymptomen. Met een CP boven de 35 (7 liter per minuut) heeft een patiënt  geen luchtwegproblemen meer.